Jelita, choć tak często pomijane, odgrywają istotną rolę dla naszego zdrowia i ogólnej kondycji. To w nich rozgrywa się wiele ważnych procesów metabolicznych, trawiennych i immunologicznych, które mają bezpośredni wpływ na nasze samopoczucie i zdrowie.
Nie tylko dieta wpływa na zdrowie i dobre funkcjonowanie jelit. Bardzo ważne są też: ograniczenie stresu, aktywny tryb życia i regularny sen – z badań wynika, że coraz częstszym czynnikiem, który ma istotne znaczenie w profilaktyce chorób układu pokarmowego jest nasza psychika. Dlaczego? Okazuje się, że jelita mogą oddziaływać na mózg – i to na kilka sposobów! Warto więc pochylić się nad tym niezwykłym narządem i odkryć jego tajemnice.
Anatomia w pigułce
Nasze jelita składają się z kilku części. Najpierw treści pokarmowe trafiają z żołądka do jelita cienkiego, które dzieli się na: dwunastnicę (łac. duodenum), jelito czcze (łac. jejunum) oraz jelito kręte (łac. ileum, czyli pachwinowe – bo na tej wysokości mniej więcej się znajduje). Całe wyściełane jest tzw. kosmkami jelitowymi, które są odpowiedzialne przede wszystkim za wchłanianie związków pokarmowych. Ponadto jelito cienkie jest chronione za pomocą warstwy nabłonka i śluzu, co sprawia, że z reguły nie uszkadzają go soki trawienne.
Pomiędzy jelitem cienkim a grubym znajduje się zastawka krętniczo-kątnicza. W jelicie grubym do organizmu wchłaniane są istotne składniki odżywcze z pokarmów – woda, elektrolity, cenne witaminy z grupy B oraz witamina K. Występuje tam również mikrobiota jelitowa.
Oś jelito-mózg
To właśnie mikrobiota sprawia, że jelita są tak niezwykle ważnym organem. Stanowi ona jeden ze sposobów komunikacji na tzw. „osi jelito-mózg”. Relacja tych dwóch narządów jest dwukierunkowa i bardzo złożona. Wszelkie informacje o zmianach w składzie mikrobioty jelitowej, neuronalnych czy hormonalnych są przekazywane prosto do mózgu poprzez nerw błędny, który łączy go z przewodem pokarmowym. Co ciekawe, to nie jedyny sposób komunikacji – odbywa się ona również poprzez komórki układu krwiotwórczego i immunologicznego. Tak skomplikowane i różnorodne połączenie z centralnym układem nerwowym czyni jelita jednym z najważniejszych narządów w ciele człowieka. Właśnie dlatego tak istotne dla naszego samopoczucia psychicznego staje się dbanie o zdrowie przewodu pokarmowego.
Niektóre nieswoiste choroby zapalne jelit, np. zespół jelita wrażliwego (IBS), nierzadko spowodowane są przez przewlekły lub ostry stres, zaburzenia lękowe i zaburzenia osobowości. Także osoby cierpiące na bezsenność częściej miewają kłopoty z układem pokarmowym. Badania wykazały, że dyskomfort i brak satysfakcji w pracy może wpływać na wzmaganie się objawów choroby refluksowej przełyku. Stres jest też jednym z czynników powodujących wrzody żołądka i dwunastnicy – szacuje się, że nawet w 30-65% istniejących przypadków. Ponadto pacjenci o osobowości charakteryzującej się trudnościami w okazywaniu emocji i zaburzonym funkcjonowaniem społecznym mają predyspozycje do choroby wrzodowej.
Lifestyle zdrowy dla jelit
Ogromny wpływ na zdrowie jelit mają dieta i zdrowy styl życia. Aby uniknąć biegunki, warto przestrzegać higieny posiłków, wprowadzić dietę lekkostrawną, ubogoresztkową, niezawierającą dużych ilości błonnika. Absolutnie niezbędne jest także dbanie o dobre nawodnienie. Ponadto zawsze należy uważać podczas próbowania nowych produktów, zwłaszcza wybierając się w podróż w odległe rejony świata – będąc za granicą najlepiej jeść potrawy pochodzące wyłącznie ze sprawdzonych źródeł i uważać na wodę – przede wszystkim wstrzymać się przed piciem kranówki. Warto zażywać też elektrolity, które są niezbędne dla wielu funkcji organizmu, m.in. utrzymania równowagi płynów, przewodzenia impulsów nerwowych, regulowania ciśnienia i wspierania prawidłowego funkcjonowania mięśni.
Jelitom, podobnie jak płucom, a w zasadzie całemu organizmowi, zagraża także dym tytoniowy. Palenie papierosów może zwiększyć ryzyko choroby Leśniowskiego-Crohna, której powikłaniem może być nowotwór. Badania pokazują, że tytoń wpływa szkodliwie na bakterie – w organizmach osób palących zaobserwowano zmiany, które są charakterystyczne dla zapalenia jelit i otyłości. Wrogiem układu pokarmowego jest również alkohol. Zażywany w dużych ilościach może prowadzić do zaburzeń wchłaniania substancji odżywczych, w tym witamin i sodu, a także wody. Co więcej, uszkadza nabłonek dwunastnicy, nierzadko powodując krwawienie i sprawiając, że jelito staje się mniej szczelne, przez co gorzej chroni przed toksynami.
Dla zdrowia układu pokarmowego ważny jest też aktywny tryb życia – ruch wpływa bowiem na kształtowanie się bakterii żyjących w jelicie. Trzeba jednak pamiętać o umiarze – o dziwo, zbyt wiele ćwiczeń też może zaszkodzić! Według badań łagodne i umiarkowane ćwiczenia wpływają najkorzystniej na zdrowie pacjentów z nieswoistym zapaleniem jelit i zespołem jelita drażliwego.
Podsumowanie
Jelita odgrywają kluczową rolę dla naszego zdrowia i samopoczucia, dlatego tak ważne jest dbanie o nie i reagowanie na wszelkie nieprawidłowości. Zapewnienie odpowiedniej diety, redukcja stresu, unikanie czynników ryzyka, a także regularne badania kontrolne mogą pomóc w zapobieganiu wielu poważnym schorzeniom układu pokarmowego.
1. Nie tylko dieta. Jak zadbać o zdrowie jelit. Gastroenterologia Praktyczna. https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a5073/Nie-tylko-dieta–Jak-zadbac-o-zdrowie-jelit.html/www.zdrowie.pap.pl (dostęp: 07.2024).
2. Torchała K. Jelita – czynna kolonia, kanalizacja i centrum dowodzenia. Serwis Zdrowie. https://zdrowie.pap.pl/byc-zdrowym/jelita-czynna-kolonia-kanalizacja-i-centrum-dowodzenia (dostęp: 07.2024).
3. Jurewicz A. Refluks stresowy – jak go rozpoznać i leczyć? Oto jak stres wpływa na nasilenie refluksu. Medonet. https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-ukladu-pokarmowego,refluks-stresowy—jak-go-rozpoznac-i-leczyc–oto-jak-stres-wplywa-na-nasilenie-refluksu,artykul,84125851.html (dostęp: 07.2024).
4. Choroba wrzodowa. Centrum Psychosomatyki. https://centrumpsychosomatyki.pl/choroba-wrzodowa/ (dostęp: 07.2024).
®
